जगत...!

जगत में झूठी देखी प्रीत

अपने ही सुखसों सब लागे,

क्या दारा क्या मीत...!

गुरु नानक जयंतीच्या शुभकामना

सांज...!

तिन्ही सांजा सजल्या

वाती दिव्यात रुजल्या

उर्मीच्या धपापण्यात

अन जाणीवा भिजल्या…!

दुर्गभक्ती...!

गडावरची सांज साजरी

कथा पणतीच्या शक्तीची

दिपोत्सवाच्या उन्मेषाने

नविन गाथा दुर्गभक्तीची ..!

मल्हारगडावरील दीपोत्सव 

बे-घर...?

आज 'बालदिन' नव्हे का? नाही, 'साजरे'पणा खूप झाला; हल्ली कुठलीही गोष्ट सहज, स्वाभाविकतेने आणि हळूवार अशी घडतच नाही… एकदम धाड्कन आणि दणक्यात साजरी वैगरेच होते. मग शेयर, मग लाईक, मग कॉमेंट, मग रिप्लाय… अशी एक 'आशानां मनुष्यानां कचिद् (अतूट) आश्चर्य शृंखला'…! ते असो. तर या सर्वव्यापी साजरीकरणातून थोडा वेळ काढून आपल्या या बाळांना म्हणजेच पुढच्या पिढीला आपण काय (शिल्लक) ठेवणार आहोत याचाही थोडा सम्यक विचार करू या का…?

दिवाळी संपली. या दिवाळीत मेसेजेस, स्माईली आणि इमोजी (आणि नमोजीही) तर खूप आले… फोनवर, त्यांना 'लाईकू'न अगदी अंगठा दुखू लागला एवढे! पण पाहुणे फार कमी, अगदी नगण्यच! लिव्हिंग रूम मधला सोफा काढून टाकावा का विचार करतोय… हो, त्या जागी एक चांगली अभ्यासिका होऊ शकेल, अगदी मला हवी होती तश्शी…! नाहीतरी घर ज्यासाठी असावे त्या, सणावाराच्या निमित्ताने का होईना होणाऱ्या, भेटीगाठी कितीशा उरल्यात?

नवश्रीमंत मित्र / नातेवाईक दिवाळी फराळ, भेट पाठवतात पण दाराची बेल त्यांचा ड्रायव्हर वाजवतो… त्यांना यायला वेळ होत नाही म्हणे! लग्न, समारंभ घड्याळाला बांधलेल्या कार्यालयात पाहुण्यांची वेळेची सोय पाहून होतात, संगोपन भाड्याच्या वा हक्काच्या पाळणाघरात, वाढदिवस मॅकडोनाल्ड किंवा पिझ्झा हट मध्ये, तब्येतीची चौकशी हॉस्पिटल मध्ये आणि शुश्रुषा, जमलीच तर, 'अथश्री' किंवा 'निवारा' नावांच्या वात्सालयांमध्ये! निरवानिरवी साठी वैकुंठात सर्वसिद्ध मर्तीकासह झटपट विद्युतदाहिनीही निरंतर भडकते आहेच.…

प्लास्टिक मनी आल्यापासून खर तर घरात पाहुणेच काय चोर देखील यायचे बंद झालेत. काय नेणार चोरून… फ्रीज, सोफा, टीवी, लॅपटॉप… आणि कुठे आणि कसा विकणार तो, OLX आणि QUIKR शी कॉम्पीटीशन करून…? तस तर आता Security Press आणि टांकसाळीशिवाय (असते का हो ही हल्ली? नाही, खणखणीत नाण्याचा आवाज ऐकून खूप काळ लोटला म्हणून विचारलं!) चलन फक्त ATM मध्येच असते म्हणून तर होम डिलिवरीवाला सुद्धा पार्सल बरोबर swap मशीन घेऊनच येतो…

घर ही कल्पनाच बदलून गेलीय. ऑफिस मधल्या वर्क स्टेशन सारखं घर एक स्लीप स्टेशन झालंय… रोजच्या धकाधकीचा रिटायरिंग बेस! विश्राम आणि सावधान (तैय्यार) या दोनच अवस्थांसाठी घराची गरज उरलीय, त्याची समाजाशी नाळच तुटल्यासारखी झालीय… हरवलेल्या संवादासारखी! आपल्या पिढीला हे कटू सत्य पचवायलाच हवे की आपले बालपणीचे घर नाही उरले आता…

तेव्हां आता प्रश्न फक्त घरांच्या रचनेचा तेवढा उरलाय… घराच्या रचनेतून 'लिविंग' रूम कायमचीच हद्दपार करू यात का… निदान, जगण्यात लिविंग किती उरलेय आणि सर्व्हायविंग किती याचा शोध लागेपर्यंत तरी…? नाही, स्क्वेअर फुटाला १०,०००+ देण्याचा आणि द्यावे लागणारच म्हणून कमावण्याचाही प्रश्न आहेच, म्हणून म्हणतोय… 

बघा, ही दिवाळी तर गेली… पुढची येईपर्यंत विचार करून ठेवा… आणि निर्णय कळवायला विसरू नका… आणि हो, दरम्यान 'देखते रहिये बिग बॉस के घरमे और क्या क्या होनेवाला है'… निदान मंदना तरी बेघर होऊ नये म्हणून… काय?

'भाऊबीज'...!

सांगता दिवाळीची करण्या

उजळते पणतीस वाती…

धन स्वास्थ्य वैभव प्रीती

जपायची अक्षय्य नाती…!

[छायाचित्र सौजन्य : सुधीर वैद्य ब्लॉग - https://spandane.wordpress.com/]

पारवा...!

गोडी सहजीवनाची वाढवी

रंगल्या मैफिलीतला मारवा

संसाराची तप्तपदी साहवी

घुमता मुग्ध प्रणयी पारवा…!

स्वरमयी पहाट सुगंधीत

मल्मली स्पर्शाचा गारवा

उन्मनी क्षणांची आठवण

अन हवाहवासा हा पाडवा…!

अष्टलक्ष्मी...!

आदिलक्ष्मी धान्यलक्ष्मी

धैर्यलक्ष्मी गजलक्ष्मी

संतानलक्ष्मी विजयलक्ष्मी

विद्यालक्ष्मी धनलक्ष्मी

जीवनस्पर्शी रूपे लक्ष्मीची

उजळती दीप अमावस्या

पूजन असावे अष्टावधानी

हीच लक्ष्मीची खरी तपस्या…!

आपणां सर्वांस दीप अमावस्या तथा अष्टलक्ष्मीच्या

संतुलित आराधनेसाठी शुभकामना!

अभ्यंग...!

जे जे अनिष्ट, अमंगल अन भ्रष्ट

त्यास निर्दाळण्याचा घेवूनी वसा

नरकासुरवधाच्या साक्षेपी कथेवर

अभ्यंगस्नानाचा उत्फुल्लित ठसा...!

अभ्यंगमाचरेतन्नित्यं स जराश्रमवातहा |

दृष्टिप्रसाद्पुष्ट्यायुः स्वप्नसुत्वकत्व दार्ढयंकृत् ||

धनत्रयोदशी...!

रक्षण्या हिमाचे प्राण रचिल्या राशी सुवर्णलंकारांच्या

सर्परूपी यम भाळला ऐकता कथाकवने रसाळ वाचा
मंथने धन्वंतरी प्रकटे अमृतकुंभ घेउनि ज्या सुदिनी
नांदी दिवाळीची 'धनतेरस' उजळी मार्ग दिव्यत्वाचा…!

सर्व स्नेही-सुहृदास धनत्रयोदशीच्या स्वर्णकांतीमय शुभकामना!

पाहीजे…!

अर्धे आयुष्य सरले तरीही समज तशी कमीच आहे

जाणीवा प्रगल्भ असल्या तरीही जाण मला कमी आहे

'स्व'त्वाचा घोटून गळा, नाती सारी जपली पाहीजे

संवेदना मारून साऱ्या, दुनियादारी शिकली पाहीजे…

धार शब्दाला असली तरीही मनात प्रेमाचा आसरा आहे

राग रक्तात असला तरीही पिंडात क्षमेचा निवारा आहे

शब्दच नेहमी घात करतात, हे ध्यानात ठेवले पाहिजे

शब्दच्छल टाळून सारे, मौनात रहाण्या शिकले पाहीजे…

मनाच्या आत जे जे, तेच सारे बाहेर आहे

जगण्या-दाखवण्याचा चेहरा माझा एक आहे

करून मन मोठे, रित इथली जपली पाहीजे

कोंडून आतला आवाज, दांभिक होणे शिकले पाहीजे…

- दिनेश चंद्रात्रे, धुळे 

यंदाची दिवाळी बऱ्याच अर्थाने वेगळी आणि विशेष ठरणार हे निश्चित! मित्रांच्या भेटीगाठी आणि त्यांच्या सोबत बहरलेला क्षण अन क्षण (याला 'क्वालिटी टाइम' म्हणण्याचे फॅड आहे!) यापेक्षा वेगळा उत्सव, सोहळा किंवा मुहूर्त मला कधीही अभिप्रेत नव्हता, नाही आणि नसेल. दिवाळीच्या तोंडावरच सुहृदांची हृद्य (!) संगतच माझं आयुष्य काही वर्षांनी वाढवून गेली होती, त्यात सन्मित्र दिनेशने, माझ्या त्याच्याशी निरंतर चालू असलेल्या प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष संवादातून जाणीवपूर्वक सहवेदनांनी टिपलेली स्पंदने, इतक्या समर्पक, प्रत्ययकारी आणि तंतोतंत काव्यात्म अभिव्यक्तीत शब्दबद्ध केली आहेत की त्यायोगे एका दगडात चार पक्षी उडाले ('मारले' वगैरे कविमनाला पचायला जरा जडंच!), ते असे -

१. मी यापुढे, आत्मकथन वगैरे तर दूर, कविताही करायची गरज नाही इतक्या नेमक्या आणि नेटक्या शब्दात दिनाने माझा आजवरचा जीवनपट आणि अवस्था उलगडली आहे. ('मांडली' म्हणणार होतो पण माझी अवस्था गुंतागुंतीची असल्याने 'उलगडली' जास्त सयुक्तिक आहे…!)
२. माझ्या आजवरच्या 'कोहSम' च्या प्रवासाचे इतके मुद्देसूद तथा आकलनीय ('सुलभ' शब्दाला विनाकारणच भलतेच परिमाण प्राप्त झालेय… निचऱ्याशीच संबंधित असले तरी नकोच ते!) निरुपण माझ्यासह कुणालाही जमलेले नाही आणि जमेलसे वाटत नाही. आता फक्त त्यातले जे जे करायला 'पाहीजे' ते किती साधते बघायचे!
३. माझ्या अवस्थेच्या आणि अस्वस्थतेच्या निमित्ताने का असेना, दिनाने त्याची आजवरची सर्वात सुंदर काव्यनिर्मिती केली आहे! हे मी, या कवितेचा विषयवस्तू अस्मादिक असल्याने (आहे ना, दिना?) म्हणत नाहीये, तर आजवरच्या दिनाच्या काव्यप्रवासाचा मी कायमच प्रथम वाचक, नि:स्पृह रसिक, विचक्षण समीक्षक आणि खंदा समर्थक राहिलो असल्याने माझ्याहून जास्त हे कुणी खात्रीपूर्वक सांगू शकत नाही.
४. आणि शेवटी, मला स्वछ प्रतीवर्ती आरसा दाखवून त्याबरोबरच मेक-ओव्हरची सडेतोड रेसिपीही सांगणारे हे 'हित'-गूज, सर्वांशी शेयर केल्याने इतरही अनेक 'तू भ्रमत आहासी वाया' अशा नि:श्राप जीवांना यायोगे स्व-प्रतीमेवरचे मळभ दूर होऊन तेजोत्सावाच्या मुहूर्तावर प्रकाश दिसेल अशी आशा…

दिनाचे आभार मानावे अशा असंख्य गोष्टी आहेत पण आभार'प्रदर्शना'ला उपचाराचे ओझे असते तर अव्यक्त ऋणांना शेवरीचा स्पर्श…! तेव्हा तत्सम काही न व्यक्तता 'गेले द्यायचे राहूनी…' ही हुरहूर मला जास्त प्रिय आहे… इतकेच! शुभम भवतु…

पहिली पणती...!

कितीही बदलू दे मनुष्य

वा होवो कठीण समय

एकच तत्व पुरे जगण्या

तमसो मा ज्योतिर्गमय…!

अंध:काराचे निर्दालन करणाऱ्या तेजोत्सवाच्या आगमनार्थ ज्योतिर्मय शुभेच्छा…!

सर्वव्याधिप्रमोचकं I

परिस्थितीची सम्यक जाण

सहजीवनाचा निकोप वसा

बहुतांच्या स्वास्थ्यावर दोघे

सोडत जाती निरामय ठसा…!

वैद्यकव्यवसायाप्रती माझ्या अस्वस्थ जाणिवांमध्ये वैद्यकशास्त्रायोगे मुलभूत परिवर्तनास कारणीभूत ठरलेल्या धुळ्याच्या डॉ. सचिन व डॉ. सौख्या चिंगरे (नावात अर्थाबरोबरच सौ. देखील अनुस्यूत असणे किती विलक्षण!) या सुविद्य वैद्यक दंपतीस सस्नेह. माझ्या शतायुषाच्या संकल्पास दृढ करणारा सचिन आपला वर्गमित्र आहे याचा अवर्णनीय आनंद आणि सार्थ अभिमान येथे प्रकट करणे प्रस्तुत ठरावे. शुभम भवतु…I