सूज्ञ, विवेकी आणि संवेदनशील मनाची कुचंबणा आणि घुसमट मांडतांना देखील अत्यंत आशादायी आणि सकारात्मक शेवट करणारी विंदांची ही एक अद्भुत कविता जी अनेक अर्थाने एकमेवाद्वितीय ठरली. चित्रकर्त्यांना ती आपल्या निर्मितीच्या प्रचारासाठी एक प्रभावी साधन वाटली (गजेंद्र अहिरेचा चित्रपट - शासन), लेखकांना आपल्या अभिव्यक्तीस याहून समर्पक शीर्षक नाही असे वाटले (रामचंद्र नलावडे यांचा कथासंग्रह) तर इंग्रजीत शब्दश: अनुवाद केलेली माझ्या माहितीतील विंदांची ही एकमेव रचना (सुरेश रानडे यांचा ब्लॉग ज्ञानदीप). आज विंदांची ही १०१ वी कविता सादर करून मी माझ्या विंदांच्या जन्मशताब्दी उपक्रमाची सांगता करतो आहे, यापुढेही वेगवेगळ्या निमित्तांनी वेगवेगळ्या पद्धतीने प्रकटण्याचा प्रयत्न करीन, कारण माझ्यासाठी... हा रस्ता अटळ आहे!
माझ्या मना बन दगड!
हा रस्ता अटळ आहे !
अन्नाशिवाय, कपड्याशिवाय
ज्ञानाशिवाय, मानाशिवाय
कुडकुडणारे हे जीव
पाहू नको, डोळे शिव!
नको पाहू जिणे भकास,
ऐन रात्री होतील भास
छातीमधे अडेल श्वास,
विसर यांना दाब कढ
माझ्या मना बन दगड!
हा रस्ता अटळ आहे !
ऐकू नको हा आक्रोश
तुझ्या गळ्याला पडेल शोष
कानांवरती हात धर
त्यांतूनही येतील स्वर
म्हणून म्हणतो ओत शिसे
संभाळ, संभाळ, लागेल पिसे!
रडणाऱ्या रडशील किती?
रडणाऱ्या रडशील किती?
झुरणाऱ्या झुरशील किती?
पिचणाऱ्या पिचशील किती?
ऐकू नको असला टाहो
माझ्या मना दगड हो!
हा रस्ता अटळ आहे !
येथेच असतात निशाचर
जागोजाग रस्त्यावर
असतात नाचत काळोखात;
हसतात विचकून काळे दात
आणि म्हणतात, कर हिंमत
आत्मा विक उचल किंमत!
माणूस मिथ्या, सोने सत्य
स्मरा त्याला स्मरा नित्य!
भिशील ऐकून असले वेद
बन दगड नको खेद!
बन दगड आजपासून
काय अडेल तुझ्यावाचून
गालावरचे खारे पाणी
पिऊन काय जगेल कोणी?
काय तुझे हे निःश्वास
मरणाऱ्याला देतील श्वास?
आणिक दुःख छातीफोडे
देईल त्यांना सुख थोडे?
आहे तेवढे दुःखच फार
माझ्या मना कर विचार
कर विचार हास रगड
माझ्या मना बन दगड
हा रस्ता अटळ आहे !
अटळ आहे घाण सारी
अटळ आहे ही शिसारी
एक वेळ अशी येईल
घाणीचेच खत होईल
अन्यायाची सारी शिते
उठतील पुन्हा, होतील भुते
या सोन्याचे बनतील सूळ
सुळी जाईल सारे कूळ
ऐका टापा! ऐका आवाज!
लाल धूळ उडते आज
त्याच्यामागून येईल स्वार
या दगडावर लावील धार!
इतके यश तुला रगड
माझ्या मना बन दगड...!
