विद्या नाम नरस्य रूपमधिकं प्रच्छन्नगुप्तं धनम्
विद्या भोगकरी यशः सुखकरी विद्या गुरूणां गुरुः ।
विद्या बन्धुजनो विदेशगमने विद्या परं दैवतम्
विद्या राजसु पूज्यते न हि धनं विद्याविहीनः पशुः ॥
विद्या मनुष्याचे विशिष्ट रूप तथा विविक्षित गुप्तधन आहे.
विद्या मनुष्यास यश व सुखाचा भोग घेण्यास पात्र बनविते म्हणून विद्या ही गुरूंची देखील गुरु आहे.
विदेशात विद्या मनुष्यास बंधू-सख्याप्रमाणे साथ देते म्हणून विद्या ही आद्य देवता आहे.
राजा-महाराजा देखील विद्येचीच पूजा करतात, धनाची नव्हे; विद्येशिवाय मनुष्य म्हणजे केवळ पशु होय.
आज विद्येबद्दलच्या अनेक संस्कृत वचनांमधील हेच वचन आठवण्याचे कारण म्हणजे त्यातील शेवटचा संदेश... अलीकडे माणसांतील पशुपण खूपच ठसठशीतपणे दृगोचर होत असलेले दिसते. आजचा मानव माहिती तंत्रज्ञानाच्या साधनांनी थेट अश्मयुगात पोहचला की काय अशी शंका येते आणि मन विषण्णतेने भयग्रस्त तथा चिंतातूर होते. मनुष्यास नववर्षात विद्येसोबत विवेकाचे दान लाभो आणि ग्रहण सुटो ही प्रार्थना!
आज या श्लोकाचा अन्वयार्थ लावण्याचे निमित्त घडले ते टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठातील सभागृह! पुण्यातील अनेकविध परंपरा आणि संस्कृतीचे एक अभिजात प्रतीक म्हणजे नाट्यगृह, सभागृह आणि क्वचित ठिकाणी चित्रपटगृहात देखील शीर्षस्थानी ठळकपणे लिहिलेली सांस्कृतिक संस्कृत वचने... याच परंपरेचे पाईक म्हणून टिमविच्या सभागृहाच्या शीर्षस्थानी वरील वचनातील दुसरी ओळ लिहिलीय, परंतु कसे कुणास ठाऊक 'भोगकरी' च्या जागी 'बोधकरी' असे लिहिले आहे...? कुणास याबाबत अधिक तपशील माहित असल्यास खुलासा करावा...
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा